Zwierzęta wydalają produkty przemiany materii m.in. z moczem. Większość ssaków metabolizuje puryny do alantoiny, która jest wydalana z moczem. Ludzie i małpy człekokształtne wytwarzają zamiast alantoiny kwas moczowy. Dzieje się tak w wyniku mutacji genów odpowiedzialnych za oksydazę moczanową, która powoduje utlenienie kwasu moczowego do alantoiny. Mutacje spowodowały wyciszenie oksydazy. Kwas moczowy w surowicy występuje w postaci moczanów. U ludzi ich wysoki poziom może prowadzić do występowania dny moczanowej czy kamieni moczowych. [1]

Puryny chemicznie są to heterocykliczne, aromatyczne związki organiczne, które składają się z pierścieni pirymidyny i imidazolu. Występują w jądrze komórkowym. Są składnikiem zasad azotowych adeniny i guaniny. Adenina i guanina wraz z cytozyną i tyminą tworzą nić DNA kodującą cały zapis genetyczny psa. Związki te są stale syntetyzowane i rozkładane w organizmie, dlatego też mówimy o purynach endogennych (wyprodukowanych w organizmie) i egzogennych (dostarczonych “z zewnątrz”, z pokarmem). Aby utrzymać ich ilość na odpowiednim poziomie organizm usuwa ich nadmiar poprzez ich enzymatyczną degradację w komórkach wątroby. Końcowy produkt przemiany puryn (alantoina lub kwas moczowy) jest usuwany głównie przez nerki.

Badanie hyperuricosurii u psów miało swój początek w 1916 roku, kiedy to zauważono podobieństwo defektów kwasu moczowego u ludzi i u dalmatyńczyków. [2] Dziś wiadomo, że ta sama mutacja genetyczna występuje też u innych ras, m.in. u czarnych terierów rosyjskich i buldogów. Pojawiła się też u lagotto romagnolo.

Badania wskazują na to, że sama mutacja jest dość stara, jednak konieczne są jeszcze dodatkowe badania w celu oceny rozszerzonego kariotypu aby oszacować jej wiek.

Mutacja w SLC2A9 (gen należący do dużej rodziny transporterów glukozy, który jeszcze do niedawna nie był wiązany z transportem kwasu moczowego) zakłóca prawidłowe funkcjonowanie kodowanego białka. U psów bez mutacji, SLC2A9 odgrywa inną rolę transportową. U dalmatyńczyków i ludzi pełni ważną rolę w transporcie kwasu moczowego. [1]

U psów z dwoma zmutowanymi genami transport kwasu moczowego jest nieefektywny zarówno w wątrobie jak i kanalikach nerkowych proksymalnych. Wysoki poziom kwasu moczowego w moczu - gorzej rozpuszczalnego w wodzie niż alantoina - może przyczyniać się do tworzenia kryształów. Te z kolei, łącząc się ze sobą mogą tworzyć kamienie moczowe u obciążonych psów. [1]

Hyperuricosuria jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że aby wystąpiły objawy choroby pies musi otrzymać od swoich rodziców dwie kopie zmutowanego genu.

	SUKA
PIES	N/N	N/HU	HU/HU
N/N	100% N/N	50% N/N, 50% N/HU	100% N/HU
N/HU	50% N/N, 50% N/HU	25% N/N, 50% N/HU, 25% HU/HU	50% N/HU, 50% HU/HU
HU/HU	100% N/HU	50% N/HU, 50% HU/HU	100% HU/HU

• Genotyp N/N (homozygota dominująca, zdrowa): osobnik nie jest nosicielem mutacji, w hodowli może być kojarzony z dowolnym osobnikiem.
• Genotyp N/HU (heterozygota, nosiciel): osobnik ma jeden zmutowany gen i jest nosicielem mutacji, nie powinny u niego wystąpić objawy HU. Przekazuje on zmutowany gen 50% potomstwa. W hodowli może on być kojarzony tylko z osobnikami zdrowymi (N/N).
• Genotyp
(homozygota recesywna, zmutowana): osobnik ma dwie kopie zmutowanego genu. U psa mogą wystąpić objawy choroby. Taki pies przekazuje mutację 100% potomstwa i dlatego powinien być wykluczony z hodowli.

Za pomocą prostych testów DNA prawdopodobieństwo wystąpienia hyperuricosurii można diagnozować. Testy są dostępne w Polsce. Można je wykonać za pośrednictwem laboratorium (m.in. MyDogDNA, Laboklin).

Sugerowane strategie zapobiegania:

• odpowiednia dieta o niskiej zawartości puryn (często jest to dieta niskobiałkowa),
• alkalizacja moczu,
• inhibitory oksydazy ksantynowej,
• zwiększenie ilości pobieranej wody przez psa.

Przy diecie niskobiałkowej ważne jest jej odpowiednie zbilansowanie, tak aby dostarczyć wszystkich niezbędnych aminokwasów. Niedoborowa pod tym względem dieta może skutkować zmniejszeniem beztłuszczowej masy ciała zwierzęcia. [4]

Warto aby właściciele takich zwierząt skonsultowali się z lekarzem weterynarii jeszcze przed wystąpieniem objawów kamicy w celu ustalenia sposobu dalszego utrzymania zwierzęcia.

Objawy, na które trzeba zwracać szczególną uwagę i które mogą świadczyć o tym, że kamienie już się utworzyły to:

• stan zapalny pęcherza i związany z tym ból,
• częste parcie na mocz,
• trudności z oddawaniem moczu,
• nieoddawanie moczu - gdy kamienie zablokują drogi moczowe - stan zagrażąjący życiu krew w moczu. [5]

Trzeba pamiętać, że HU sprzyja tworzeniu się tylko jednego rodzaju kamieni. Rodzajów kamieni, które mogą tworzyć się u psów jest znacznie więcej i one również wymagają interwencji lekarza weterynarii, a czasem też zmiany diety na taką, która ograniczy ich tworzenie.

[1] PLOS Genetics, Mutations in the SLC2A9 Gene Cause Hyperuricosuria and Hyperuricemia in the Dog, Danika Bannasch, Noa Safra, Amy Young, Nili Karmi, RS Schaible, GV Ling
Opublikowano: 7 listopada 2008 r.,
https://journals.plos.org/plosgenetics/article?id=10.1371/journal.pgen.1000246
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2573870/

[2]Benedykt SR. Wykłady Harveya. Journal of Laboratory and Clinical Medicine. 1916; 1 : 346. [ Google Scholar ] [ Lista referencyjna]

[3] https://www.vgl.ucdavis.edu/services/Hyperuricosuria.php

[4] Evaluation of dogs with genetic hyperuricosuria and urate urolithiasis consuming a purine restricted diet: a pilot study, Jodi L. Westropp, Jennifer A. Larsen, Eric G. Johnson, Dannika Bannasch, Andrea J. Fascetti, Vincent Biourge, Yann Queau
BMC Veterinary Research, tom 13 , Numer artykułu: 45 ( 2017 )
https://bmcvetres.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12917-017-0958-y

[5] https://www.animalgenetics.us/canine/Genetic_Disease/HUU.asp